Advaita Vedanta

is een spirituele traditie die afkomstig is uit India en onderdeel vormt van de Vedische traditie, gebaseerd op de Veda’s. De betekenis is letterlijk: ‘Niet twee Weten’, waarbij weten in de zin van directe kennis van de waarheid, het absolute. Niet twee duidt op het Ene. Dat wat voorbij alle dualiteit is. De meest gebruikelijke vertaling is ‘leer van de Non-dualiteit’. De Advaita is ontstaan rond 400 na Chr., toen Adi Shankara onderricht aan leerlingen begon te geven, z.g.n. satsangs na zijn ontwaken in absoluut bewustzijn, de non-dualiteit.

Advaita Vedanta is het steile pad. Er zijn geen speciale oefeningen om een bepaalde spirituele staat te bereiken of sidi’s (paranormale eigenschappen). Het gaat om direct inzicht in je Ware Natuur.

Satsang

is sanskriet voor ‘samenkomen (Sanga) in Dat (Sat)‘, waarbij ‘Dat’ een verwijzing is naar Non-dualiteit, Waarheid , Eenheid, het Absolute, God zo je wilt. Satsang vindt meestal plaats in de vorm van een vraag en antwoord gesprek. Belangrijk kenmerk is daarbij dat elke vraag wordt beantwoord met een terugverwijzing naar de Non-dualiteit, naar dat wat je voorbij elke vorm, elke gedachte of gevoel bent. Je wordt aangespoord tot Zelfonderzoek; Wie ben ik? De laatste 20 jaar is de Advaita in het westen verspreid via westerlingen die het licht hebben gezien bij Indiase Advaita leraren als Nisargadatta en later H.W.L. Poonjaji. Maar vooral in de eerste helft van de vorige eeuw was Shri Ramana Maharshi bekend als Advaita meester en via Arthur Osborne in het Westen bekend. In Nederland kunnen we niet om Alexander Smit heen en zijn vriend en leraar Wolter Keers. Zij waren in de jaren ’80 de eerste echte orginele Nederlandse Advaita leraren. Soms wordt mij gevraagd of ik Satsang geef. Dat doe ik niet in de traditionele vorm. Satsang is voor mij mijn levenswijze geworden, zijn in dat wat is. En soms antwoord ik dan, kom naar mijn moestuin, daar vindt Satsang plaats!

Advaita Vedanta en mijn pad

Het is bij Alexander dat mijn pad op de Advaita Vedanta terecht kwam, ongeveer in 1986. In dat zelfde jaar liep ik langs een de etalage van een boekenwinkeltje in Enschede. In eerste instantie liep ik er aan voorbij maar een paar stappen verder stond ik als aan de grond genageld. In een ooghoek had ik een blik opgevangen die me in mijn wezen trof. Nog even twijfelend liep ik terug en zag een klein boekje met daarop een portret van een man met ontbloot bovenlijf en een blik die totaal door mij heen ging. Ik werd haast gek van verbazing en opwinding, dit ben ik!, dit ben ik!, ging als een mantra door mij heen. Ik stapte naar binnen en commandeerde de onthutste verkoper, ‘dat boekje uit de etalage met die man er op die zo door je heen kijkt, dat moet ik hebben’. Het bleek van ene Arthur Osborne te zijn over ene Shri Ramana Maharshi. De inhoud zei me weinig en vond ik gort droog maar de zwart-wit plaatjes van die man in een luier (doti, lendendoek) lieten me haast smelten.

ramana maharshi

Ramana Maharshi

Later hoorde ik bij Alexander Smit die naam weer en begon ik de inhoud een beetje te begrijpen, al was het puur cognitief. Na de Avatar Course® bij Alexander en Mieke Madel gebeurde er een wonder, elke regel, elk woord kreeg een totale betekenis voor mij. Er waren geen geheimen meer, geen Advaitaraadseltjes, geen dualiteiten en paradoxen. Alexander heb ik daarna niet weer gezien, een meester had ik immers niet meer nodig want ik ben Bron. Toch bleek later dat dit nog steeds op een mentaal nivo was. Begin 1998 kwam er een man naar Hengelo, mijn woonplaats of all places, om Satsang te geven en hij heet Samarpan, een Amerikaan die claimde via Poonjaji verlicht te zijn geworden. Hem stelde ik de vraag ‘wat is nu eigenlijk verlichting?’ Zijn antwoord was voor mij een ontnuchtering: ‘What do you expect? Rockets going off? No, enlightenment is a proces for most human beings, probably for you to’.

Realisatie

Eind september 1998 deed ik mee aan een roemruchte silent retreat, geleid door een poolse vrouw die Advaita Guru speelde onder de naam Neelam op Soeria bij Laag Soeren. Elke dag waren er twee Satsangs. Achter Neelam op het podium hing een levensgroot portret met de inmiddels beroemde buste van Ramana. Tijdens de Satsangs had ik soms de ervaring helemaal te verdwijnen in het portret en geen aangezicht meer te hebben, ‘the faceless face’. Tijdens een wandeling langs de spreng vlak bij Soeria werd ik plots enorm depressief. Alle therapie, alle Satsangs en spirituele oefeningen, meditaties etc. leken helemaal niets te hebben uitgehaald. Ik voelde me ellendiger dan ooit te voren. Zo erg dat ik neer zeeg aan de oever van de beek omdat al die ellende als een tonnen zware granieten zwerfkei op mijn schouders lag.

Totaal hopeloos staarde ik naar wat groene slierten watergras die in de spreng mee golfden in de stroming van het heldere water. Toen ik mijn aandacht weer richtte op die enorme ellende staarde ik in een oneindige leegte. Niks ellende, alles weg. Nog eens goed kijken, ………niets. Maar niet zomaar niets, een Vol-Ledig Niet-Iets. Plots, in een flits besefte ik dat dit mijn wezen is, de oorsprong die ik werkelijk ben, altijd geweest ben en altijd zal zijn, Alpha en Omega, oneindig, leeg, vol en bevrijd. Het gekke was dat het denken en voelen gewoon doorging. Wauw! Dus dat is het! Alles is er tegelijkertijd! Het direct zien van Dit, je Ware Natuur, verlichting, en je persoon, je ego bestaan simultaan, neen, beter nog, ik en alle vormen plus tijd verschijnen in oneindigheid, zijn diezelfde oneindigheid! En vooral, dit is het méést normààle en dichtbije wat er bestaat, niets exclusiefs!

In gelukzaligheid en met een glimlach op de mond wandelde ik verder, elke boom en wandelaar begroetend als deel van die gelukzaligheid. Er was het besef dat dit de grond is van mijn bestaan en dat ik hier nooit uit kan vallen. Deze bliss toestand hield een halve dag aan en toen kwam die vervelende zeurder weer terug in het hoofd. Zo ontdekte ik dat er een verschil is tussen het ervaren van Waarheid of Nirwana (geluksgevoel, bliss) en het realiseren van Waarheid of Nirwana. De gelukservaring is de Waarheid nog net niet.

Maar toch is er sinds dien wezenlijk iets veranderd. Elk zoeken naar verlichting is gestopt en elk idee of fantasie over verlichting heeft geen enkele grip meer. Dat ik verlicht ben kan ik niet zeggen, want wat ik als Ik ervaar is op zich niet die oneindigheid, het heeft de neiging zich als afgescheiden te ervaren. Gek genoeg kan ik ook niet zeggen dat ik niet verlicht ben want dat wat ik als Ik ervaar bestaat alleen binnen het verlichte, bestaat uit die oneindigheid. Het begrip verlichting is een lege verpakking. Het gevoel helemaal alleen in de wereld te staan, eenzaamheid is sindsdien verdwenen. Inderdaad, geen ‘rockets going off’, geen constante gelukzalige toestand, geen luilekkerland.

Realisatie en daarna

In de weken daarna was het wennen dat het leven direct binnenkomt, er niets meer tussen zit. Elke ervaring slaat je onmiddellijk midden in het gezicht en er is geen ontkomen meer aan. Niets ontgaat je in de aandacht. Alles in je wordt (gelukkig beetje bij beetje) genadeloos bloot gelegd. Maak je geen illusies, alle angsten en twijfels, pijn en verdriet blijven gewoon komen. In de eerste jaren daarna was het een flip-flop proces, momenten van intense gelukzaligheid wisselden af met gierende existentiële angsten. Met behulp van de zelfmanagementmethoden van Avatar en o.a. de 26 dagen kuur van Alphons Ven worden de pieken en dalen allengs afgevlakt. Ook was er de drang om Satsang te gaan geven. Je wilt je ervaring graag delen. In die periode was er een explosie van mensen die satsang begonnen te geven, sommigen deden het goed en anderen waren een flop. Aan dat circus meedoen, daar gaat het niet om voelde ik.

In december 2001 bracht ik een pelgrimage aan Arunachala en Ramanashram in Tiruvanamalai, waar Ramana in de eerste helft van de vorige eeuw geleefd heeft en vele spirituele zoekers van die tijd hem bezocht hebben. Voor de poort van Ramanashram stond ik na een wilde busrit totaal ontredderd. Ik had het gevoel er toch ‘uitgevallen te zijn’. Het schijnt dat veel bezoekers dit overkomt. Maar na enige meditaties op de berg en in de oude hal waar Ramana vroeger zijn bezoekers ontving vervloog dit gevoel. In een wijkje naast de ashram ontmoette ik Swami Ami, een man van in de 80 die 50 jaar lang in Virupaksha Cave (het hart van de heilige berg Arunachala) op de Om-klank gemediteerd heeft. Na de ontroerende Arunachala Shiva song, spelend op een eensnarige luit, gezongen te hebben vetrouwde hij mij in zijn grappig Indisch Engels toe ‘ All those westerners giving Satsang here in Tiruvanamalai and in Europe and America, ……. All ego! Only meditating Om is much better.’

Maar wat is er mis met een ego?

Dus ging ik vrolijk in 2002 naar een paasweekend van Hans Laurentius op zijn Centrum De Horizon in Ottersum. Het werd een heel vreemd satsanggebeuren. Ik zat in een periode dat ik haast stierf van de existentiële angsten. Tegelijkertijd was ik compleet getuige van deze angsten en de satsangs van Hans waarin haast niemand een vraag stelde en de sfeer steeds matter werd. Aan het eind van wat een vrolijk pasen had moeten worden vroeg Hans de aanwezigen, in de tuin verwarmd door de eerste lentezonnestralen, dan ook beleefd niet weer te komen daar we blijkbaar het voldoende gezien hebben en geen bevestiging van onze realisatie meer nodig hebben. Nadien zaten mijn vriendin en ik beduusd achter ons bordje nassi bij de chinees van Ottersum; tjee zeg, eruit gegooid door de Meester, geen satsang meer voor ons. Even werd ik melancholisch……… All ego, maar wat is daar mis mee? Achteraf bezien satsang puur sang.

De confrontatie

In 2002 kwam ik te werken bij een antroposofische zorgboerderij. In het begin had ik veel weerstand tegen ‘die bolle ideeën’ van Rudolf Steiner en de manier waarmee ‘die antroposofen’ er mee om gaan. De combinatie van biologisch tuinieren en werken met mensen met een verstandelijke beperking of psychiatrische problemen beviel mij zo goed dat ik eindelijk wist wat ik wilde in dit leven qua werk. Zoals gezegd, de weerstanden en angsten rondom dit werken tussen antroposofen sloegen me natuurlijk direct in het gezicht. Die confrontatie openbaarde een voor mij nieuw aspect van verlichting, c.q. Non-dualiteit. In die periode ging ik regelmatig naar Satsangs van Rani, een Nederlandse vrouw die jaren als therapeute geleefd heeft in de Ashram van Osho (Baghwan Rajneesh) in Poona, India. Zij verwoorde Advaita Vedanta op een manier die mij erg aansprak. Op een gegeven moment kreeg ik een e-mail van haar waarin ze alles weerlegde wat ze tot dan toe over Advaita en verlichting had gezegd en was helemaal weg van een Duitse guru Aziz. Het was alsof een pijl van verraad mijn hart trof. De nacht voor de eerstvolgende satsang na die mail droomde ik dat ik voor een wijze vrouw zat en zij mij vroeg, waar ben je met je aandacht? Ik wees naar net boven mijn hartstreek. Zij pakte mijn wijsvinger en er verscheen een kartonnen bordje dat om mijn nek hing met daarop een hart met een kruis daarin getekend. Ze plaatste mijn wijsvinger op het kruis midden in het hart. Voor de Satsang had ik me voorgenomen Rani eens even goed van repliek te dienen over haar ‘veraad’. Maar, zoals altijd, verliep het heel anders dan verwacht. Rani begon met een hartmeditatie en toen ze ons vroeg de hand op de hartstreek te leggen brak er iets in mij en de tranen stroomden over de wangen. Als eerste ging ik naar voren om met haar te praten. Ik vertelde over mijn woede over haar mail en over de droom. Ze legde uit dat ze er achter was gekomen dat veel van wat zij en andere leraren en meesters in de Advaita Vedanta onderwijzen eerder gebaseerd is op vastgeroeste overtuigingen, nieuwe en oude dogma’s dan op de directe ervaring waarover zoveel ophef wordt gemaakt in Advaitakringen. En dat ze het verwijlen in Non-dualiteit meer en meer in het leven van alle dag waar wil maken in plaats van er over te praten. Tijdens het werken in de biologisch dynamische tuin met de mensen was ik ook tot een dergelijk bevroeden gekomen. Met je aandacht totaal in Non-dualiteit leven, leuk en aardig maar wat heb je daar aan in dit leven. Er moet brood op de plank komen en je blijft andere mensen met andere ideeën en gewoontes tegenkomen waarmee je samen werkt en leeft. Ramana heeft veel van zijn bezoekers terug gestuurd naar huis om die reden.

Tijdens de antroposofisch gerichte studie voor Tuintherapeut, waar ook psychiatrie vanuit het antroposofische mensbeeld werd onderwezen werd het mij duidelijk. Hemel en Aarde verbinden via de weerstanden die je tegenkomt, daar gaat het om, ook in de Advaita Vedanta. Veel meesters en leraren in deze spirituele stroming blijven op hun kussentje of troon zitten waardoor het, ondanks orginele Darshan (energie overdracht, de ‘chemie’) en realisaties van leerlingen, een van de alledaagse praktijk afgezonderde, exclusieve leer wordt.

De hamvraag , Ben ik, bonkend op de bulderende trekker het land bewerkend of in gesprek met een hulpvrager die in paniek is, met diezelfde totaliteit en aandacht aanwezig als in een eerste verlichtende realisatie als toen aan die spreng? Het onderzoeken en leven van die vraag gaat door tot heden vandaag. Dit is mijn Dharma. Zeker nu ik de stap heb genomen veel meer wereldse verantwoording op de schouders te nemen dan voorheen.

De vraag is nu telkens:

Wie denkt dit (gedachte of cluster van gedachtes)?,

Wie ervaart dit (situatie, emotie)?,

Ben ik dit echt?

bij elke confrontatie, malende gedachte of emotie die mij meesleept of weerhoudt te doen wat gedaan moet worden.

Steeds weer her-inneren:  Ik ben bron van al mijn gedachten, emoties en ervaringen, er is niets buiten Dat.

Naschrift

Tot ca. 2008 is het mijn passie geweest satsangs te bezoeken van de vele leraren en meesters die sinds de jaren ’90 bij bosjes opstaan om in de traditie van Advaita Vedanta satsang te geven. Wat mij opvalt is dat velen na een paar jaar er genoeg van krijgen om het Advaita ABC van ‘realiseer je de waarnemer’ en ‘alleen Dat’ zat zijn en liever satsang geven aan mensen die reeds inzicht hebben om samen de consequenties voor het leven in en met dualiteit te onderzoek en bespreken of er mee stoppen. En dat kan ook omdat Zelfrealisatie niet meer iets exclusiefs is en voor iedere sterveling bereikbaar. De tijd is er rijp voor. Het eens en voor altijd realiseren van Non-dualiteit, het bereiken van de top van de berg is slechts de halve weg en de halve waarheid. Wie de top van de berg heeft bereikt zal de berg ook weer af moeten dalen. Sinds 2014 kwam ik weer op het Tantrapad, dat begon met de Osho-meditaties en bezoek aan Poona. Maar nu in de vorm van tantramassages. Dat ging heftig en een stap dieper in het doorleven, ervaren en los laten van wereldse ego-gehechtheden. Advaita heeft veelal een mentale ingang, Tantra is het pad van ervaren en accepteren van de gehele dagelijkse realiteit als ingang. Het werken in de natuur, wat ik doe, is voor mij Satsang en Tantra.

Och, een heel boek zou ik er over kunnen schrijven. Maar laten we het voorlopig houden bij deze prachtige teksten uit de

Hart Sutra

Hier, Shariputra, is vorm Leegte,
Leegte vorm, is vorm niet gescheiden van de Leegte,
Leegte niet gescheiden van de vorm,
al wat vorm uitdrukt is Leegte,
alwat Leegte is heeft vorm.
Zo is het ook met voelen en met denken, motivatie en gewaarzijn.
O, Shariputra, hier is elke zijnsvorm Leegte,
niet voorgebracht, niet eindigend,
noch zuiver noch onzuiver, noch volmaakt noch onvolmaakt.
Zo, Shariputra, is er in de Leegte ook geen vorm en geen gevoel,
geen denken en geen motivatie en evenmin gewaarzijn.

en uit de Avatamsaka Sutra:

Dit is de plaats van al degenen, die getekend zijn door liefde en mededogen.
Wanneer zij zien hoe andere levende wezens lijden,
zijn zij bereid in dit lijden af te dalen en precies diezelfde pijn te ervaren in zichzelf.

 Hoe talloos de levende wezens ook zijn, Ik beloof ze te bevrijden.

 Dit is de plaats van hen, die vervuld zijn van het Grote Mededogen,
van hen wier hart en liefde en wijsheid diep geraakt blijft
zolang anderen nog zuchten in lijden, ellende en verdriet.
Dit is de plaats van hen die zich eeuwig zullen blijven inzetten
voor het welzijn en de verlichting van de gehele werkelijkheid.

 Hoe talloos de levende wezens ook zijn, Ik beloof ze te bevrijden.

Verlichting van de gehele werkelijkheid,
Laat dat je mantra zijn. Philip Gortemaker, Hengelo,  7 december 2003 – 9 juli 2020